Μετοίκηση συζύγου με την επιμέλεια εντός ΕΕ

ΘΕΜΑ: Μετοίκηση του συζύγου, που ασκεί την επιμέλεια ανήλικου τέκνου, σε άλλο Κράτος – Μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αρμοδιότητα περί διεθνούς δικαιοδοσίας των δικαστηρίων, ως προς το θέμα επικοινωνίας.

Ένα σύνηθες φαινόμενο και πρόβλημα που παρατηρείται στις σύγχρονες οικογένειες, μετά την διάσπαση της έγγαμης συμβίωσης ή της εκδόσεως αποφάσεως διαζυγίου (διαδικασία με συναινετικό ή αντιδικία, απόφαση είτε ασφαλιστικών είτε τακτικού Δικαστηρίου), είναι αυτό του προσδιορισμού του τόπου εγκατάστασης και μόνιμης κατοικίας των ανήλικων τέκνων. Ο τόπος κατοικίας προσδιορίζεται από τον γονέα που ασκεί την επιμέλεια, έστω και προσωρινά (με απόφαση ασφαλιστικών μέτρων), ενώ ο έτερος γονέας έχει το δικαίωμα της επικοινωνίας.

Το πρόβλημα που ανακύπτει είναι, όταν η εγκατάσταση του έχοντος την επιμέλεια γονέα πραγματοποιείται σε άλλο κράτος μέλος της επιλογής του (εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης) με αποτέλεσμα, να απομακρύνεται το ανήλικο τέκνο από την Ελλάδα, να υφίσταται γονική αποξένωση από την πλευρά του έτερου γονέα και να μην ευδοκιμεί το δικαίωμα επικοινωνίας.

Εντούτοις, όταν υπάρχει εγκατάσταση ανήλικου τέκνου εκτός Ελλάδος, ο έτερος γονέας μπορεί να ασκήσει το δικαίωμα της επικοινωνίας όπου υπάγεται στις διάφορες της γονικής μέριμνας, σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 2201/2003 του Συμβουλίου, της 27ης Νοεμβρίου 2003 ^[1].

Ο ανωτέρω Κανονισμός, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 72 και τη διάταξη του άρθρου 288 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) είναι σε ισχύ από την 1^η Αυγούστου 2004, σε όλα τα κράτη μέλη και είναι δεσμευτικός ως προς όλα τα μέρη του.

Εξάλλου, σύμφωνα με την διάταξη του άρθρου 1 του Κανονισμού, πεδίο εφαρμογής για τη διεθνή δικαιοδοσία και την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων σε γονικές διαφορές και διαφορές γονικής μέριμνας ορίζει ότι εφαρμόζεται, ανεξάρτητα από το είδος του δικαστηρίου, σε αστικές υποθέσεις που αφορούν: α) το διαζύγιο, το δικαστικό χωρισμό ή την ακύρωση του γάμου των συζύγων, β) την ανάθεση, την άσκηση, την ανάθεση σε τρίτο, την ολική ή μερική αφαίρεση της γονικής μέριμνας. Ως προς το στοιχείο της γονικής μέριμνας, ιδίως σε υποθέσεις που αφορούν, το δικαίωμα της επιμέλειας και το δικαίωμα προσωπικής επικοινωνίας

Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 9 και 10 του Κανονισμού, ορίζει ότι μετά την εγκατάσταση του ανήλικου τέκνου σε άλλο κράτος μέλος, με τον γονέα που ασκεί την επιμέλεια του, ο έτερος γονέας μπορεί να ασκήσει το δικαίωμα επικοινωνίας στο Δικαστήριο του κράτους μέλους της προηγούμενης συνήθης διαμονής του τέκνου. Όπερ, τα Δικαστήρια της Ελλάδος διατηρούν την αρμοδιότητά τους υπό τις εξής κατωτέρω προϋποθέσεις:

1)         Σύμφωνα με την διάταξη του άρθρου 9 του Κανονισμού, στην περίπτωση νόμιμης μετοίκησης του τέκνου από ένα κράτος μέλος σε άλλο, ο έτερος γονέας έχει το δικαίωμα να ρυθμίσει την επικοινωνία του στο εκδοθέν Δικαστήριο, εντός περιόδου τριών μηνών μετά την μετακίνηση του (μετοικεσία). Όπερ, προκειμένου να τροποποιηθεί προηγούμενη απόφαση Ελληνικού Δικαστηρίου, η οποία αφορά το δικαίωμα επικοινωνίας με τον έτερο γονέα, μετά από τη μετακίνηση του τέκνου, αρμοδιότητα εξακολουθούν να έχουν τα Ελληνικά Δικαστήρια.

2)         Σύμφωνα με την διάταξη του άρθρου 10 περ. β. του Κανονισμού, στην περίπτωση παρανόμου μετακινήσεως ή κατακρατήσεως του τέκνου, τα Ελληνικά Δικαστήρια, όπου το ανήλικο τέκνο είχε την συνήθη διαμονή του, διατηρούν την αρμοδιότητα τους, έως ότου αποκτήσει συνήθη κατοικία σε άλλο Κράτος Μέλος.

Προς επίρρωση της ανωτέρω διάταξης, ο ν. 4020/2011^[2] στη διάταξη  του άρθρου 7, επανέλαβε την διάταξη του άρθρου 10 του Κανονισμού και όρισε ότι στην περίπτωση παράνομης μετακινήσεως ή κατακράτησης παιδιού οι Αρχές του Συμβαλλομένου Κράτους, στο οποίο το ανήλικο τέκνο είχε τη συνήθη διαμονή του αμέσως πριν από τη μετακίνηση ή την κατακράτηση του, διατηρούν τη διεθνή δικαιοδοσία τους, έως ότου αποκτήσει συνήθη διαμονή σε άλλο Κράτος.

Στο ανωτέρω νομοθέτημα ορίζονται οι προϋποθέσεις παράνομης μετακίνησης του ανήλικου τέκνου, με βάση τις οποίες τα Δικαστήρια της Ελλάδος διατηρούν τη διεθνή τους δικαιοδοσία, μόνο για ένα έτος και εφόσον γνώριζε ή όφειλε να γνωρίζει τη νέα συνήθη διαμονή του ο έτερος γονέας.

Συνάγεται το γεγονός ότι, στην Ελλάδα, ο ασκών την επιμέλεια γονέας έχει τη δυνατότητα να μετοικήσει με το ανήλικο τέκνο, σε άλλο κράτος μέλος, χωρίς τη συγκατάθεση του άλλου γονέα, με αποτέλεσμα τα Δικαστήρια του νέου Κράτους Μέλους να έχουν αρμοδιότητα, όσον αφορά το δικαίωμα επικοινωνίας με τον έτερο γονέα. Εντούτοις, το άρθρο 9 του Κανονισμού, εφαρμόζεται μόνο στην περίπτωση που ο δικαιούχος επικοινωνίας επιθυμεί να τροποποιήσει μία προηγούμενη απόφαση σχετικά με το δικαίωμα αυτό και για χρονικό διάστημα τριών μηνών από την μετακίνηση του ανήλικου τέκνου. Εάν δεν έχει εκδοθεί απόφαση για το δικαίωμα επικοινωνίας από τα Δικαστήρια του Κράτους Μέλους προέλευσης, το άρθρο 9 δεν εφαρμόζεται και ισχύουν οι άλλοι κανόνες διεθνούς δικαιοδοσίας. Εάν η μετοικεσία του ανήλικου τέκνου είναι παράνομη, δεν εφαρμόζεται το άρθρο 9 αλλά το άρθρο 10 του ίδιου κανονισμού και η διατήρηση της  διεθνής δικαιοδοσία του Ελληνικού Δικαστηρίου, είναι μόνο για ένα έτος, με την προϋπόθεση ότι γνώριζε ή όφειλε να γνωρίζει, την παράνομη μετοικεσία του ανήλικου τέκνου, ο έτερος γονέας.

Το ζήτημα της μετοίκησης του τέκνου στο εξωτερικό μετά του ασκούντος την επιμέλεια του γονέα είναι ένα ακανθώδες νομικό ζήτημα Ιδιωτικού Διεθνούς Οικογενειακού Δικαίου και χρήζει ιδιαίτερης προσοχής.

[1]

[2]